Szalunki a regulacje budowlane – co każdy konstruktor powinien wiedzieć

• Podstawy szalunków i ich znaczenie w budownictwie
• Regulacje i normy dotyczące stosowania szalunków
• Nowoczesne technologie i materiały w szalunkach
• Dobre praktyki i zalecenia dla konstruktorów

Ciężko sobie wyobrazić prace budowlane bez szalunków. Mają one tu kluczową rolę, stanowiąc gotową formę dla świeżo wylanego betonu. Dzięki temu przybiera on kształt taki, jak sobie życzymy, jaki podyktowany jest kwestiami konstrukcyjnymi i montażowymi. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej temu zagadnieniu, przybliżając informacje, o jakich każdy konstruktor powinien wiedzieć!

Podstawy szalunków i ich znaczenie w budownictwie

Szalunek to niezwykle ważna na każdej budowie tymczasowa konstrukcja, do której wlewa się nie tylko beton, bo można również inny materiał budowlany. Efekt zawsze jest ten sam, czyli trwała forma o odpowiednim kształcie oraz wytrzymałości. Szalunki są absolutnie konieczne zwłaszcza w przypadku konstrukcji żelbetowych, takich jak stawianie słupów, ścian nośnych czy fundamentów. Zależnie od rodzaju przeprowadzanych prac dostępne są dedykowane szalunki fundamentowe, ścienne, stropowe itp. Inwestorzy mogą korzystać z różnych rodzajów tych konstrukcji, biorąc pod uwagę materiał wykonania i technologię stosowania. 

• Zdecydowanie najbardziej tradycyjne, a tym samym najstarsze są szalunki drewniane. Obecnie rzadko stosowane. 
• Znacznie częściej niż drewniane wybierane są obecnie szalunki wykonane ze stali, aluminium lub z tworzyw sztucznych. 

Inny podział odnosi się do szalunków stałych, ruchomych i systemowych. 

• Pierwsze – dokładnie jak nazwa wskazuje – są na trwale zamontowane w konstrukcji. To inaczej deskowanie w trudno dostępnych miejscach, zostające na stałe po wykonaniu ciężkich żelbetów. Jak już beton uzyska trwałą formę, takich szalunków się nie odzyskuje.
• Kolejne z wymienionych – ruchome szalunki – mogą być demontowane i przenoszone z miejsca na miejsce. Są dzięki temu dostosowane do różnych projektów, także o niestandardowych kształtach, jak mosty czy tunelowe konstrukcje. 
• Najbardziej nowoczesne są szalunki systemowe. Zbudowane przeważnie ze stalowych bądź aluminiowych ram, poszycie zaś stanowi wodoodporna sklejka szalunkowa. Dzięki temu, że jest najczęściej pokryta filmem fenolowym, jej powierzchnia jest odpowiednio zabezpieczona przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych. Na uwagę zasługuje też wykorzystana tu sklejka szalunkowa, która cechuje się bardzo wysokimi parametrami wytrzymałościowymi na zgięcia i naprężenia. 

Regulacje i normy dotyczące stosowania szalunków

BHP w pracach budowalnych ma szczególne znaczenie, zapobiegając groźnym wypadkom. Nie inaczej jest w przypadku stosowania szalunków. Podstawą jest tutaj instrukcja techniczna montażu, dostarczona przez producenta deskowania. Niezależnie jednak od tego, obowiązują też pewne reguły, których należy przestrzegać zawsze. Jedna z nich dotyczy miejsca montażu. Należy tu wyznaczyć strefę niebezpieczną, ogradzając ją zastawami umieszczonymi na stojakach (lub innym ogrodzeniem) w odległości co najmniej 6 metrów od zewnętrznej linii rzutu deskowania na powierzchnię terenu. Nie każdy z pracowników może prowadzić montaż – tylko odpowiednio przeszkolona kadra. Monterzy powinni odbyć minimum 8-godzinny instruktaż stanowiskowy, podczas którego zapoznają się teoretycznie i praktycznie z różnymi zagadnieniami. Podstawą jest oczywiście prawidłowy montaż i demontaż deskowania. Dowiadują się oni o zagrożeniach związanych z montażem szalunków i o sposobach na ich przeciwdziałanie. Poznają również metody na bezpieczne wykonywanie pracy i prawidłowe użytkowanie sprzętu zabezpieczającego. Wymagania określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowalnych. 

Nowoczesne technologie i materiały w szalunkach

Szalunki budowlane wykorzystywane są od niepamiętnych czasów, lecz dziś są o wiele bardziej nowoczesne i niezawodne niż dawniej. Mowa tu zwłaszcza o szalunkach systemowych, które mogą być stosowane do przeróżnych zadań, na przykład jako szalunki ścienne, szalunki stropowe. Jak wspomnieliśmy w jednym z akapitów, szalunki systemowe zbudowane są najczęściej ze stalowych lub aluminiowych ram, przy czym ten drugi materiał cechuje znaczna odporność na czynniki wywołujące zjawisko korozji. Kolejnym elementem jest poszycie wykonane ze sklejki szalunkowej, dzięki czemu stanowi ona wodoodporne wielowarstwowe zabezpieczenie. Pokryta filmem fenolowym, co chroni jej powierzchnię przed szkodliwym wpływem warunków atmosferycznych, zapobiegając jednocześnie przywieraniu betonu. 

Tak innowacyjne rozwiązania wydłużają z jednej strony żywotność wszystkich elementów składowych szalunku, z drugiej zaś, pozwalają uzyskać tak idealną gładź betonu, że w większości przypadków nie ma potrzeby przeprowadzania tynkowania. Co więcej, w szalunkach systemowych wykorzystuje się drewnopochodną płytę szalunkową, która cechuje się wysokimi parametrami wytrzymałościowymi na zgięcia i naprężenia, co pozwala na wieloletnią i bezawaryjną eksploatację całego systemu. 

Jak widzimy, także i w obszarze szalunków postęp technologiczny przyczynił się do większej efektywności, bezpieczeństwa i ekonomiczności procesów budowlanych. Zyskać można dzięki temu na niższych kosztach budowy, szybkości montażu i demontażu, poprawie trwałości szalunków i co najważniejsze – większym bezpieczeństwie dla pracujących przy nich osób. 

Dobre praktyki i zalecenia dla konstruktorów

Każdy konstruktor powinien odpowiednio zaplanować dobór szalunków, uwzględniając najważniejsze czynniki. Po pierwsze, ich ilość, biorąc pod uwagę planowane zadania budowlane. Należy tu ocenić adekwatność możliwości technicznych w odniesieniu do realizowanych zadań. Ma to szczególne znaczenie w przypadku deskowań o skomplikowanych kształtach. Bardzo ważnym czynnikiem jest określenie wytrzymałości szalunków, zwłaszcza że przyrost parcia mieszanki betonowej bywa bardzo szybki. Szalunek więc powinien to wytrzymać. Kluczowy jest też dobór systemu odpowiadający geometrii konstrukcji. 

Żeby zawsze zapewnić najwyższą jakość usług w zakresie doboru szalunków i kompleksowe wykonanie zadań, musimy zaplanować regularne szkolenia dla pracowników. Powinni wiedzieć, jak działać od początku do końca projektu, zwiększając tym samym efektywność i bezpieczeństwo prac. Nie mniej ważne są kwestie dotyczące dostawców i materiałów.

Te wszystkie wymienione w artykule czynniki powinien uwzględnić każdy konstruktor, żeby zgodnie z planem i bez niepotrzebnych komplikacji przeprowadzić prace budowlane z wykorzystaniem szalunków.